همه چیز درباره اختلال وسواس

اختلال وسواس چیست؟

وسواس و افکار مزاحم یک فشار فکری است برای ادامه یک فکر یا یک عمل که فرد به غیر منطقی بودن آن واقف است اما قادر به توقف آن نیست . وسواس را می توان یک ایده، فکر، تصور، احساس یا حرکت مکرر یا مضردانست که با احساس اجبار و وعلاقه به مقاومت در برابر آن همراه است. بیمار متوجه غیرعادى و نابهنجار بودن رفتار خود است. روان شناسان وسواس را نوعى بیمارى از سرى نِوروزهاى شدید مى ‏دانند که تعادل روانى و رفتارى را از بیمار سلب می کند و او را در سازگارى با محیط دچار اشکال مى ‏سازد .

روانکاوان نیز وسواس را نوعى غریزه واخورده و ناخودآگاه معرفى مى ‏کنند و آن را حالتى مى ‏دانند که در آن، فکر، میل، یا عقیده‏ اى خاص، که بیشتراوقات اشتباه است آدمى را اسیر خود مى ‏کند، آنچنان که اختیار و اراده را از او سلب می کند و بیمار را وامى ‏دارد که حتى رفتارى را برخلاف میل و خواسته ‏اش انجام دهد و بیمار هرچند به بیهودگى کار یا افکار خود آگاه است اما نمى ‏تواند از قید آن رهایى یابد. قبل از آنکه به سراغ درمان وسواس برویم  بهتر است انواع وسواس را بشناسیم .

انواع وسواس

۱. وسواس فکری

و آن یعنی فکری که فرد علی رغم میل خود مرتبا” در ذهن خود به آن مشغول است و قادر به رهایی از آن نیست و همیشه سعی دارد به نتیجه ای برسد که چنین نتیجه ای هیچ وقت حاصل نمی شود. در نتیجه فرد در مسایل و امورات زندگی خود نمی تواند هیچ تمرکزی داشته باشد. وسواس فکری می تواند در ارتباط با وقایع گذشته و یا کارهایی که در حال حاضر در دست اقدام دارد را شامل شود اما هیچ وقت به هیچ نتیجه عملی نرسد. نمونه هایی از وسواس و افکار مزاحم میتوان بیان کرد عبارتند از:

اندیشه درباره بدن:
در این نوع بخشى زیادی از مشغولیت ذهنى بیمار متوجه بدن اوست. او مرتبا به پزشک مراجعه مى ‏کند و در صدد به‏ دست آوردن دارویى جدید براى سلامت ‏بدن است.

رفتار حال یا گذشته:
مشغولیت فکری در رابطه با اینکه مثلا چرا در گذشته آن کار را کرده؟ آیا حق داشته است یا نه؟ و یا اینکه کاری که می خواهد انجام دهد درست است یا نه؟ یا تصمیمات او درست یا غلط است؟
در رابطه با اعتقادات: گاهى فکر وسواسى زمینه اعتقادى دارد. مسایلى در زمینه خوبی و بدی، وجود خدا و پذیرش یا طرد مذهب ذهن او را به خود مشغول مى ‏دارد.

افکار افراطى:
افکار مداوم در مورد اتفاقات ناگوار، نگرانی در مورد مرگ نزدیکان و عزیزان، در ذهن خود مرتبا” صلوات فرستادن به این دلیل که مبادا کم باشد و یا درست صلوات نفرستاده باشم، ضرب یا تفریق اعداد در ذهن بطور مکرر اما بدون قانع شدن، و غیره. بنابراین وسواس فکری یعنی یک فشار حسی و یا یک حس اجباری که باعث می شود فرد وسواسی افکاری را بدون نتیجه ادامه بدهد و معمولا” بسختی قادر به توقف آن هستند، و شاید هم هیچ وقت نتوانند آن را متوقف کنند در نتیجه بیشتر تسلیم آن گردند.

۲. وسواس فکری عملی

یعنی فشار فکری (اجبار) که فرد را به انجام و یا تکرار یک عمل وا می دارد. شستن دست به کرات با وجود اینکه می داند این عمل غیر منطقی است اما قادر به توقف آن نیست. گاهی اوقات یک فرد وسواسی ساعتهای طولانی در حمام می ماند. گاهی اوقات وسواس فکری عملی بسیار خطرناک است مثل وسواس اقدام به خود کشی و دگر کشی.

وسواس عملى به شکل هاى گوناگون خود را بروز مى‏ دهد که ما به نمونه‏ ها و مواردى از آن اشاره مى‏ کنیم :

شستشوى مکرر:
این بیمارى نزد زنان رایجتر است.

رفتار منحرفانه:
نمونه آن اجبار برای دزدى است و در افرادى دیده مى‏ شود که هیچ‏ گونه نیاز مادى ندارند.

دقت وسواسى:
نمونه‏ اش را در منظم کردن بیش از اندازه وسایل است

شمردن:
مثل شمردن پله اصرار بر این که اشتباهى در این امر صورت نگیرد.

راه رفتن:
راه رفتن اجبارى است. شخص از این سو به آن سو راه مى ‏رود و اصرار دارد که تعداد قدم ها معین و طبق ضابطه باشد. 1

نشانه‌های اختلال وسواس

نشانه های اختلال وسواس جبری از هردو وسواس و اجبار تشکیل می‌شود.

نشانه‌های وسواس

این نشانه‌ها، افکار و تصوراتی مکرر، مداوم و ناخواسته هستند. فکرها و تجسماتی که ناخواسته و بصورت غیر ارادی در شما بوجود می‌آید و بنظر بی‌معنی می‌رسد. این افکار وسواسی زمانی رخ می‌دهد که شما سعی به فکرکردن و یا انجام سایر کارها دارید. این نوع افکار وسواسی معمولا زمینه‌هایی از قبیل:

ترس از آلوده شدن و یا نجس شدن

مرتب کردن وسایل از روی ترتیب خاص و منطقی

برانگیختگی های خشونت آمیز یا وحشتناک

افکار و تصورات جنسی

سایر نشانه‌های وسواس می‌تواند شامل:

ترس از آلوده شدن یا نجس شدن بوسیله دست دادن با دیگران و یا دست زدن به چیزهایی که دیگران لمس کرده‌اند.

شک داشتن به اینکه در را قفل کرده و یا گاز را خاموش کرده است.

استرس شدید زمانیکه وسایل مرتب نیستند و یا درجاری مناسب خود نمی‌باشند.

تصور اینکه به کودکتان آسیب رسانده‌اید.

انگیزه ناگهانی به فحاشی‌کردن در جاهای غیر مناسب.

دوری کردن از موقعیت هایی که می‌تواند باعث ابتلاء آنها به وسواس شود، مانند دست دادن.

فکر کردن به تصاویر جنسی.

بیماری های پوستی بدلیل شستن زیاد.

ازدست دادن موها و یا خالی شدن نقاطی از سر بدلیل کشیدن موها توسط فرد.

نشانه‌های اجبار

اجبارهای بیماری اختلال وسواس شامل رفتارهای تکراری‌ای که شما فکر می‌کنید، باید انجام دهید، است. این رفتارهای تکراری قرار است باعث پیشگیری و یا کاهش نگرانی و اضطراب شما که در اثر وسواستان ایجاد می‌شود، بشود. برای مثال زمانیکه شما فکر می‌کنید، دستهایتان آلوده است شروع به شستن مکرر آن می‌کنید، و یا حتی در ادامه ممکن است از شیوه‌ها و یا مراسم خاصی برای شستن دست‌ها استفاده کنید؛ همانند وسواس، اجبار نیز معمولا در اشکال خاصی مانند عواملی که در ادامه بیان می‌شود، رخ می‌دهد:

شستن و تمیزکردن

شمارش

بررسی و چک کردن

تقاضای اطمینان کردن

انجام مکرر کار و یا عملی

نظم و ترتیب بخشیدن

سایر نشانه‌های اجبار می‌تواند شامل:

شستن دستها تا زمانیکه پوست خشک شده و صدا دهد.

چک کردن مکرر درها برای اطمینان از بسته بودن آنها.

چک کردن مکرر گاز برای اطمینان از خاموش بودن آن.

شمارش در الگویی خاص.

مرتب کردن کنسروها طوریکه همه به یک شکل و در یک جهت قراز بگیرند.

این علائم و نشانه‌ها در گذر زمان و همچنین با افزایش استرس، شدتشان بیشتر می‌شود. اگر وسواس و سا اجبار شما زندگی شما را تحت تاثیر قرار داده و یا باعث آزارتان می‌شود، باید به پزشک مراجعه کنید.

دلایل ابتلا به اختلال وسواس جبری

هرچند دلایل ابتلاء به اختلال وسواس فکری(OCD) کاملا شناخته شده نیست، اما موارد زیر تاثیر زیادی در ابتلاء به این بیماری دارد:

تغییرات جسمی و بدنی، چراکه اختلال وسواس فکری می‌تواند بدلیل تغییرات در عملکرد مغز و یا بدن باشد. همچنین اختلال وسواس فکری می‌تواند دلایل ژنتیکی هم داشته باشد.

محیط، چراکه اختلال وسواس می‌تواند، بدلیل عادات رفتاری که شما در طول زمان آموخته‌اید، باشد.

کمبود سروتونین، چرا که سروتونین ناکافی در بدن می‌تواند، باعث ابتلاء به اختلال وسواس فکری (ODC) شود. همچنین افرادیکه دچار اختلال وسواس فکری هستند و داروهای افزایش سروتونین مصرف می‌کنند، وضعیت بهتری نسبت به سایر افراد مبتلا به این بیماری دارند.

همچنین عوامل دیگری‌که می‌تواند بر ابتلاء به این بیماری موثر باشند، شامل:

سابقه خانوادگی- چراکه درصورتیکه والدین و یا سایر اعضای خانواده شما مبتلا به این بیماری باشند، خطر ابتلای شما به این بیماری را افزایش می‌دهد.

زندگی پر از استرس- درصورتیکه حساسیت شما نسبت به استرس بالاست، خطر ابتلایتان به وسواس نیز بیشتر است.

عوارض ابتلا به اختلال وسواس جبری

عوارضی و مشکلاتی که ممکن است همراه ابتلاء به اختلال وسواس فکری وجود داشته باشد، شامل:

خطر خودکشی
خطر اعتیاد
سایر اختلالت اضطرابی
افسردگی
اختلالات خوردن
عدم توانایی در انجام کارهای روزانه و یا مدرسه
مشکل در برقرای ارتباط
کاهش کیفیت زندگی 2

آیا اختلال وسواسی قابل درمان است؟

اختلال OCD زندگی بیمار و اطرافیان او را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد. اما این بدان معنا نیست که نمی­‌توان به این افراد کمک کرد. برای درمان بیماران مبتلا به این اختلال ابتدا باید از نوع خاصی از درمان شناختی – رفتاری به نام تکنیک مواجهه یا جلوگیری از پاسخ (ERP) و یا مصرف دارو بهره گرفت.

در ERP، بیمار تحت نظارت متخصص، با عواملی که باعث تشدید افکار وسواس‌­گونه‌اش می­‌شود روبه­‌رو خواهد شد. سپس از او خواسته می‌شود تا تلاش کند اضطراب خود حین مواجهه با این محرک­‌ها را کاهش دهد. به این ترتیب مجبور به انجام عمل وسواس‌­گونه نمی‌شود. استفاده از داروهای مهارکننده­‌ی باز جذب سروتونین (SSRIs) در کنار ERP روشی موثر برای درمان این بیماری است. اکنون حدود سه دهه است که این روش‌ها و داروها تاثیر مثبت خود را بر روی بیماران مبتلا به OCD نشان می‌دهند.

سایر روش‌های درمان اختلال وسواس

هر چند روش درمانی  SSRIs و ERP روی درصد زیادی از بیماران مبتلا به اختلال وسواس جواب می­‌دهد، اما برای برخی از آن‌ها کارساز نیست. خوشبختانه، روش­‌های دیگری نیز برای درمان این اختلال وجود دارد. تحریک مغناطیسی مغز (Deep TMS) یکی از این روش‌ها است. این روش یکی از راهکارهای غیرتهاجمی است و طبق شواهد اثرات جانبی کمی دارد.

در روش تحریک مغناطیسی مغز، جریان الکترومغناطیسی از طریق کلاه به قسمت­‌های خاصی از مغز، که به گفته­‌ی دانشمندان به اعصاب OCD مربوط است، فرستاده می‌­شود. بیمارانی که تحت تحریک مغناطیسی مغز قرار می‌­گیرند به مدت شش هفته هر روز باید به روان­پزشک مراجعه کنند.

نتایج به دست آمده از تحقیق روی بیماران مبتلا به اختلال وسواسی حاکی از آن است که شدت علائم در بیمارانی که با روش تحریک مغناطیسی مغز تحت درمان قرار گرفته‌­اند، حدود ۳۰ درصد کاهش داشته است. جالب اینجاست که حتی ۱۰ هفته پس از پایان درمان نیز باز هم از شدت علائم کاسته می‌شود. اگرچه این روش اولین گزینه‌­ برای درمان نیست، ولی برای بیمارانی که با استفاده از سایر روش‌ها درمان نشده‌اند، بسیار موثر است. 3


پی نوشت:
1.www.drmandanashaban.com
2.www.rastineh.com
3.www.darmankade.com